Dlaczego jesienią opadają liście?

Do zjawisk kojarzonych z jesienią należą zmiany w wyglądzie drzew powodowane najpierw zmianą koloru a następnie zrzucaniem liści. Jest to zjawisko bardzo ciekawe, jednak nie każdy zdaje sobie sprawę dlaczego tak się dzieje, że drzewa liściaste tracą liście jesienią

– Rośliny, które znalazły swoje miejsce w strefie umiarkowanej przez miliony lat przystosowały się do panujących w niej warunków klimatycznych. Nauczyły się w jaki sposób najlepiej przetrwać niekorzystne warunki pogodowe – wyjaśnia Urszula Olejnicka z Nadleśnictwa Browsk. – Rośliny jednoroczne bardzo szybko zakwitają i wykształcają nasiona, które są w stanie przetrwać zimę. Bulwy, cebule lub korzenie roślin kilkuletnich silnie rozrastają się pod ziemią, natomiast część rosnąca nad powierzchnią zamiera. Z nadejściem wiosny z organów ukrytych pod ziemią odradza się nowa roślina – dodaje Urszula Olejnicka.

Drzewa należące do roślin wieloletnich niestety nie mogą wykorzystać sposobu roślin jednorocznych czy kilkuletnich

– Aby przetrwać niesprzyjający wegetacji okres, a przede wszystkim niedostatek wody i promieni słonecznych, znalazły inne rozwiązanie – właśnie zrzucanie liści. Drzewo zrzucając liście wchodzi w stan spoczynku. Zmniejsza się zapotrzebowanie rośliny na wodę, gdyż liście jej nie wyparowują. W tkankach magazynowane są cukry i tłuszcze, dzięki którym roślina jest odporna na mróz, ustaje fotosynteza. Gdy następuje pora jesienna i skraca się długość dnia względem nocy jest to sygnał, że właśnie nadchodzi pora na zimowy odpoczynek – czas na odpadanie liści. Natomiast czas wiosenny daje znaki wydłużającym się dniem, iż nadchodzi czas kiedy należy rozpocząć wypuszczanie zielonych pędów – informuje Urszula Olejnicka.

Aby proces zrzucania liści przebiegł prawidłowo najpierw liść zmienia barwę i starzeje się. Co się wtedy dzieje w tej naturalnej fabryce?

– Zielony chlorofil w liściach jest pobudzany promieniami słonecznymi do syntezy składników odżywczych potrzebnych roślinie do życia. Proces ten określamy mianem fotosyntezy i jest to jeden z najbardziej kluczowych procesów dla istnienia życia na Ziemi. Kiedy słońca jest coraz mniej chlorofil ulega rozkładowi, a rośliny wycofują wodę i cenne składniki odżywcze z liści do łodyg i korzeni. Równocześnie zaczynają ujawniać się, ukryte wcześniej za zielenią, karoteny (barwniki pomarańczowe) i ksantofile (barwniki żółte), które w efekcie połączenia z kwasami tłuszczowymi dają barwne woski. Zwiększeniu ulega obecność antocyjanu (barwnik fioletowy). To właśnie tłumaczy dlaczego liście na jesieni przybierają piękne kolory. W związku z faktem, iż substancje odżywcze i woda magazynowane w liściach, już wcześniej zostały wycofane, liście stają się niepotrzebne – wyjaśnia Urszula Olejnicka.

W ogonku liścia, tuż przy łodydze, tworzy się warstwa odcinania, która odcina dopływ substancji odżywczych do liścia. Teraz wystarczy odrobinę silniejszy podmuch wiatru i liście opadają na ziemię

– Drugi powód dla którego drzewa gubią liście jest dużo łatwiejszy do wytłumaczenia. Podczas przymrozków woda w liściach zamieniłaby się w lód. A zamarznięta woda mająca postać kryształków jest nieprzyswajalna dla korzeni – informuje Urszula Olejnicka.

Ale przecież świerk czy sosna nie zrzucają swych igieł na zimę – dlaczego?

– Te drzewa dużo lepiej radzą sobie z przymrozkami. Mrozy i brak wody nie są dla nich tak groźne. Igły pokryte są grubą warstwą skórki i substancji woskowej, która zabezpiecza je przed niskimi temperaturami powietrza i utratą wody. Mają także mniejszą powierzchnię niż liście oraz jest w nich znacznie mniej wody niż w liściach. Ponadto drzewa iglaste na zimę odprowadzają wodę z igieł do niższych partii rośliny. Wyjątkiem wśród polskich drzew iglastych jest modrzew. Ma on bardzo cienkie i delikatne igły, które nie przetrwałyby zimy i dlatego zrzuca je jesienią – odpowiada Urszula Olejnicka.