Wydanie reprintu monografii Łomży autorstwa Władysława Świderskiego po stu latach od momentu ukazania się oryginału – na ten cel Muzeum Północno-Mazowieckie otrzymało dofinansowanie w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności
Pierwsze i jedyne wydanie książki miało miejsce w 1925 roku. Autor Władysław Świderski był prezydentem Łomży w latach 1919-1934. Historia miasta przez niego napisana i wydana własnym nakładem jest bezcennym źródłem wiedzy o dawnej Łomży, białym krukiem.
Władysław Świderski (1879–1942) urodził się w Ostrowi Mazowieckiej, ale przez niemal całe życie był związany z Łomżą. Już jako uczeń gimnazjum był współorganizatorem stowarzyszenia niepodległościowego młodzieży łomżyńskiej „Orzeł Biały”. Należał do Organizacji Bojowej PPS, a udział w wydarzeniach roku 1905 przypłacił uwięzieniem. W czasie I wojny światowej należał do POW, uczestnicząc choćby w rozbrajaniu Niemców w listopadzie 1918 roku. Wkrótce po tym został wybrany burmistrzem Łomży, a latach 1920-1934 sprawował nieprzerwanie funkcję prezydenta miasta, kierując jego bohaterską obroną podczas wojny polsko-bolszewickiej.
Po przejściu na emeryturę działał w Stowarzyszeniu Byłych Więźniów Politycznych oraz w Polskim Towarzystwie Krajoznawczym. Aresztowany przez Rosjan jeszcze jesienią 1939 roku został wywieziony na wschód ZSRR, gdzie zmarł.
W roku 1925 wydał własnym sumptem książkę „Łomża”, monografię przybliżającą dzieje miasta od czasów najdawniejszych do jemu współczesnych.
Szczególnie wartościowe są tu fragmenty dotyczące wydarzeń po roku 1861, to jest od daty, na której kończy się „Dawna i teraźniejsza Łomża” Leona Rzeczniowskiego, obszerne ujęcie przebiegu powstania styczniowego na ziemi łomżyńskiej, ale przede wszystkim relacje z pierwszej ręki dotyczące walk o niepodległość od przełomu XIX/XX wieku do końca I wojny światowej, tej lat 1919-21 oraz Łomży do roku 1925. Z tego powodu książka Władysława Świderskiego posiada wyjątkową wartość jako niezwykle ważne źródło historyczne, dotyczące historii miasta w XIX i w pierwszej ćwierci następnego wieku.
W roku 2025 minie sto lat od jej wydania, a jest to pozycja niezwykle cenna nie tylko dla historyków, ale też miłośników literatury faktu, do tego napisana piękną polszczyzną, jednak od lat właściwie niedostępna, z racji niewielkiego nakładu oraz małej ilości ocalałych egzemplarzy, które są już białymi krukami. Dodatkowo jest to jedyny, tak obszerny, przykład twórczości prozatorskiej i poetyckiej Władysława Świderskiego, który ocalał do naszych czasów.
Dlatego Muzeum Północno-Mazowieckie w Łomży chce wydać z okazji 100-lecia rocznicy publikacji reprint tej unikalnej pozycji, bazując na oryginalnym egzemplarzu z roku 1925, opatrzonym dedykacją autora.
Pochodzi on z muzealnych zbiorów, do których został przekazany latem 2023 roku przez prawnuka prezydenta Świderskiego, Rafała Sobierańskiego.
Poza wersją papierową ukaże się również wersja cyfrowa (e-book w formacie epub i pdf). Dodatkowo w listopadzie 2024r. odbędzie się wirtualne spotkanie z prawnukiem prezydenta Świderskiego Rafałem Sobierańskim, który przybliży jego życie i związki z Łomżą.
tekst i foto: Muzeum Północno – Mazowieckie
Red. M. L.
Muzeum Północno – Mazowieckie