Słownik gwary podlaskiej 

C
certolić się – wzajemnie sobie ustępować
ciapki – kapcie
cierlica, międlnica – narzędzie do międlenia lnu
cipier – teraz
chabor – rodzaj łapówki lub prezentu
chaman – cham
chaziaj – gospodarz pełną gębą
chazior – pewny siebię, butny
certolić się – wzajemnie ustępować
chiebra – gromada, banda
chwiluńka – moment, chwileczkę
chwost – ogon
chyższy – szybszy, kto chyższy? – kto szybszy?
cierlica, międlnica – narzędzie do międlenia lnu
ciurma – więzienie
chlapcążki – obcęgi, kombinerki
chłodnik – rodzaj zupy podawanej na zimno
chodzić do magazynu – chodzić do sklepu
chodzić w arende – kraść owoce z sadu
chomtolić – psuć, coś zacząć i zostawic nie gotowe
chwacit – starczy, dosyć („ci” czytać jako „c-i” nie „ć”)
chwiluńka – moment, chwileczkę
cupać – skubać, trącać przynętę
cymes – nadzwyczajna potrawa, także nazwa jednej z potraw żydowskiego jadłospisu
cypek – mycka
czałpicsa – czepiać się kogoś, dręczyć kogoś
czemergies – samogon, ruska wódka
czepił sie jak rzep psiego ogona – ktoś się kogoś bardzo „uczepił”, przeszkadza
czuczeło – dziwadło, straszydło
czugunny – garnek odlewany, żeliwny garnek
czuwać – slychać
czy ja jemu w garki patrze sie? – nie interesuję się jego sprawami
czychunka – kolej, tor kolejowy
czyżyk – mały chłopczyk

D
daje dzisiaj mróz – zimno dziś
dali popalić – dokuczyli
darem, na darem, daremno, nadaremno – bez efektu, bezproduktywnie
dziengi – pieniądze
dętka – bąbka choinkowa
dla – daj dla cioci – daj cioci, boli dla mnie głowa – boli mnie głowa
dochodzić tołku – racjonalizować, porządkować argumenty
durak – dziwny, niespotykany
durniacha – naiwniak, łatwowierny
durnowaty – głupkowaty
druszlak, durślak – cedzak
drzewnianny – drewniany
dwiuch – dwóch
dynia – zamiast melon i melon zamiast dynia
dynksić – bać się
działgać – pies działga – pies ujada
dziamgać – marudzić, pleść bzdury, gadać androny
dziażka – pasek
dzieżka – dzbanek
dźwi – drzwi

F
fajerka – jedno z kółek żeliwnych zakrywające otwór w płycie kuchennej
fanga – ślad po uderzeniu
faradyny – spodnie
farfocel – strzęp
fest zrobione – dobrze zrobione
flafcążki – obcęgi, kombinerki
fleja – brudas, brudaska
ficzka – krotka bluzka, kurtka
fifraczek – żakiet (najlepiej fioletowy, bo to kolor Podlasianek)
fizyczny piec – piec opalany węglem, drewnem
fufajka – waciak
furt – znowu, jeszcze raz, ponownie

G
gała – nieudacznik , gapa, ciapa
garki – garnki
gąsewka – skórzany łącznik bijaka z trzymakiem w cepach
giry, syry – nogi
glaca – łysina
gołodupiec – biedaczyna
graba – ręka
grać w kaczanego – wielkanocna zabawa polegająca na toczeniu jajek po pochyłości
gumno – łąka
góruje – ból nie do wytrzymania
gra w „dwa tereny” – gra „w dwa ognie”
gra w „piegi” – ułańska zabawa

H
hajtać się – brać ślub
hadztwo – ohyda, obrzydliwa istota, nieprzyjemne uczucie
handryczyć się – sprzeczać się, złościć, pokrzykiwać
hapać – brać
hapun – ten co zabiera nie swoje, (hapać – brać) np. po niegrzeczne dzieci przychodzi hapun hebel – kochanek
hetudy – tędy
hetyj – ten
hledzieć – patrzeć
hołoble – dyszle boczne w wozie konnym
hulać – pić alkohol
hulanka – popijawa

I
ich – trzeba ich podnieść – trzeba je podnieść (np. jabłka)
ichni – ich
ichny – ich
idę/jadę na miasto – idę/jadę do miasta
idę do jego – idę do niego
idz ty w żopu – odczep się, odwal się
idziem – idziemy
iść pieszkom – iść na nogach, pieszo
iść z buta – iść pieszo

J
jadaczka – gęba
jajka w śniadku – jajka na miękko ledwo ścięte
jełop – głupiec
jobów nasadzić – nawymyślać, skląć
jucha – krew
juszka – wywietrznik piecowy

K
kaban – wieprz, świnia
kabanina – wieprzowina
kabona, kabonka – pieniądze
kaczan – głąb, rdzeń kapusty
kanka – konewka
kartacze – Pyzy z mięsem
knypeć – niedorostek, smarkacz
karakan – karaluch, albo ktoś niski
karman – portfel
kasza hreczana – kasza gryczana
kawalerczak – niedorostek, smarkacz
każdą razą bądź – w każdym przypadku
każden, któren – każdy, który
kicha – wstyd, lub coś kiepskiego, jaka kicha – jaki wstyd, to jest kiszkawe – to jest kiepskie
kiego – czego, po co, kiego licha tam jedziesz?! – po co tam (do cholery) jedziesz?!
kiendy? – którędy?
kiendziuk – flaki
kiepeła – głowa
kinol – nos
kipiatok – wrzątek
kisle mleko – mleko zsiadłe
kitrać – chować
klatencja – klatka schodowa
klekotun – bocian
kleić durnia – udawać, ukrywać coś
klikać- wołać
kocik – mały kotek
kokrzysko, kukrzysko – stare siedlisko
kołdoby – wyboje
kołduny – pyzy, kartacze
kondon – kondom
kopańka – dłubanka, naczynie wykonane z jednego kawałka drewna
koperkaczka – puszka z podziurawionymi bokami, mocowana na drucie, wypełniona czymś palnym i rozpalona. Służyła dla zabawy do kręcenia otwartym ogniem wokół głowy.
kordła – kołdra
korp – gołębnik
koza – piecyk żeliwny
kozytkać – łaskotać
kozytki – łaskotki
kozyrek – daszek od czapki
kruczek – pogrzebacz
krupa – kasza
któren – który
kucia, kutia – potrawa bożonarodzeniowa składająca się z ryżu z makiem i bakaliami
kumać – rozumieć, nie kumaty – człowiek mający trudności w zrozumieniu czegoś
kupalim – kąpaliśmy
kupywać – kupować
kurzyć – palić papierosy

L
latoś – tego roku
leci jakby jemu soli na ogon nasypał – biegnie prędko, spieszy się
letko – lekko
lewszun – leworęczny, mańkut
limo – siniec
liszni – zbędny

Ł
ładyszka – dzbanek
łajza – powsinoga
łepetyna, łbicho – głowa
łoj – oj, łoj boże – oj boże
łoncki dziadzio – staromodny, nieaktualny człowiek
łoni – ubiegłego roku
łypa – warga

M
machorka – lichy tytoń
magazyn – sklep
masłobojka – maselnica, przyrząd do ubijania masła
maść nabolenie – środek na chorobę
mata – macie
mamona, mamonka – pieniądze
manera – pusta puszka ( banerka )
maszyna – kuchnia gazowa
mączka – cukier
melon – zamiast dynia i dynia – zamiast melon
menel – pijak
meszty – kapcie
mieć kołtun – fryzura w nieładzie, siano na głowie
mleko uciekło – mleko wykipiało
mielim – mielimy, mielta – mielcie
mlon – nielubiany mężczyzna
modzele, mozole – odciski
mogiłki – cmentarz
mordownia – kiepska knajpa
możno – można
musi – pewnie, prawdopodobnie, częste jest powiedzenie: musi tak…
murzyk – mężczyzna
mutra – nakrętka
myszorec – pomocnik woźnicy towarowej konnej platformy, ładowacz
myszygene – zwariowany, stuknięty

N
na zaś – na później, na zapas
nadajeli – dali popalić
nahula – natrętny, upierdliwy
namolny – natrętny, upierdliwy
napchać kałdun – napełnić brzuch
nastojka – nalewka
nawarzyć – ugotować
nazukoś – ukosem (przechodzić przez jezdnię nazukoś)
nie duż głowy – nie zawracaj mi głowy
nie zdzierżyłem – nie wytrzymałem
nie zniese – nie zniosę
nie zawracaj gitary – daj mi spokój, nie nudź
niehadliwy – nie brzydzący się
nos – pijak
nyje mnię – mdli mnię

O
obied – obiad
obiedać – jeść obiad
obrzyn – broń zazwyczaj kłusownicza, karabin z obciętą lufą
obuwaj się – nakładaj buty
ocipiał? – zwariowałeś?
odczmuchać sie – otrząsnąć się
odkazać – odmówić
odkluczyć – otworzy
odracha – niechluja
odziać się – ubrać się, opatulić
odwietki – odwiedziny nowonarodzonego dziecka
oładki, ołatki – placki ziemniaczane
ot – ot jaki ty głupi – (oj) jaki ty głupi
otawa – drugi pokos trawy

P
pacan – smarkacz, pędrak
padaka – coś bardzo śmiesznego, ale padaka – ale śmieszne
pajucina – pajęczyna
pała – głowa
pampuchy – pączki dla ubogich
paniał? – zrozumiał(eś)?
papcie – obuwie domowe
patrzaj – patrz
parszuk – świnia
paszcza – buzia, usta
patałach – ktoś niezadbany, poniżenie
peniak – tchórz
pepegi – tenisówki
perelina – peleryna
pet, kip – niedopałek, papieros
pieczka – legowisko na piecu do spania
pietuch – kogut
pinda – narząd płciowy kobiety, również używane jako obelga
piterka – portfelik
piston – smarkacz
plita – płyta kuchenna
placforma – platforma np. konna do przewożenia dużych ładunków
plajster – plaster
plaskaty – płaski, spłaszczony
płastynki – blaszki z owalnym otworem przybijane do obcasa, służące do mocowania łyżew
płaszczadka – drewniany podest do tańca
po pociemku – po ciemku, siedzę po pociemku – siedzę po ciemku
po poslednim – jeszcze jednym, kolejnym, to jak, po poslednim? – to jak, zapalimy jeszcze?
pocelować – trafić
pociopać – posiekać
pochlopka – cieńka zupa
pochłodnieje – ochłodzi się
podpierdalanka – rodzaj biednej zupki z ziemniaków
podprowadził pod durnego chate – zrobił ze mnie głupca
podwórek – chodź na podwórek – chodź na dwór
poka – (czyt. paka) cześć
pokinunć – zgubić
poklikać – zawołać
pomalej – pomału
popelina – wstyd, jaka popelina – jaki wstyd
potoknąć – wypłukać, także znaczyło polać wodę np. drugiej osobie na dłonie przy myciu się
porwał – podarł, uszkodził, rozerwał
poślim – poszliśmy
pośpieszaj – szybciej
poszed w kibini macier – wypchaj się, idź do diabła
poszła ty w buraki – przekleństwo typu idź do diabła, won
poszedł w bołoto – przekleństwo typu idź do diabła, won
poszła w czortu – przekleństwo typu idź do diabła, won
powiestka – wezwanie
pójdziem – pójdziemy
pójść w odwiedki – odwiedzić rodzinę, w której niedawno urodziło się dziecko; nie należy przychodzić z pustymi rękami
półpierdun – wierzchnie okrycie długości ?
prodziż – prodiż
prukwa – obelżywie kobieta „rozlazła”
prynuka – namawianie
przebrać się – przeprowadzić się
przedzierzgać się-przebierać się
przylepka – kromka chleba
przylimonić – walnąć, stuknąć
przytrzódka – pomocnik kierownika stada krów ( naczelnego pastucha)
psiuk – mały pies

R
raby – plamisty (stąd często łaciata krowa nazywana jest: Raba)
ramka – ramka papierosów – paczka papierosów
raszpla – kobieta bardzo lekkiego prowadzenia
razdziawa – gapa, niezdara
rećka – rzodkiewka
rezać – ciąć, rżnąć, piłować
rodyska – rzodkiewka
rogatka – proca
rozdziewaj się – zdejmij odzienie
rozgawenia – osoba roztargniona
rozkołupać – powiększyć otwór
rozpuszczanie – rozpuścić dzieci – rozpieścić dzieci, rozpuszczony jak bisurmański bicz – rozpieszczone dziecko
roztropa – osoba roztargniona
roztworzyć – otworzyć np. okno, słoik, buzię
roździawa jedna – krzykaczka, głośna osoba
rubaszka – koszula męska
rugać się – przeklinać
rychtyk – akurat, właśnie, samo rychtyk – w samą porę, o czasie
ryło – twarz
rypać się – tłuc/bić się
ryży – rudy

S
saczek – bluzka
samogon – bimber, nielegalnie pędzony alkohol
sałata, sałaciarz – taksówka, taksówkarz
saławiej – słowik
słychować – co słychować? – co słychać?
sarafan – sukienka bez rękawów
se – sobie – weź se kup – weź sobie kup
siaszka – kosa
sień – weranda
siniak (akcent na „a”) – rodzaj grzyba, którego kapelusz sinieje po potarciu
sinka – niebieski barwnik używany do krochmalenia
siurek smarkacz, „mały interesik” u chłopczyka
skakina – ty skakino jedna, ty bydlaku
skibki – kanapki
skołowacieć – stracić orientację, zgłupieć
skowroda – patelnia
skrobać marchewki – deptać komuś po piętach
smark – niedorostek, smarkacz
słychać – czuć, słychać spaleniznę – czuć spaleniznę
sobaka – pies
starszy – drużbant, świadek ślubu
stojali – stały
stojało – stało
stolarzowaty – znający się na stolarce
struchlałe – zmurszałe np „patyki struchlałe”
stuk – karta stuk – w grze w karty, karta nie do wycofania
suchna – owca
sulan – leworęczny, mańkut, szmaja
swarycsa – kłócić się
swołocz – łobuz, drań
szantrapa – osoba roztargniona
szałaputa – człowiek bezmyślny
szaszok – tchórz
szlauch – rura gumowa
szparko – szybciej, poganianie
szpuk – gołąb pospolity, nierasowy
szpurc – niedorostek, smarkacz
sztanga – obciążnik zegara ściennego
sztany – spodnie
szajbus, szajbnięty – wariat
sztafirować – stroić się
szczun – smarkacz
szkodowiery, szkodowieki – skąpca
szmaja- leworęczny, mańkut
szmuc – brud
szpilorek – szydło
szprechać – mówić
szpurt – szybki bieg
sztafirować – stroić się
szuba – sałatka kartoflano-śledziowo-warzywna
szurganiec – łobuziak
szulaki – określenie na ptaki drapieżne polujące na gołębie
szypszyna – nasienie, owoc dzikiej róży
szwajsować – spawać
szwendać się – spacerować bezmyślnie

Ś
ślozy – łzy (częste powiedzenie: i po co tak lejesz ślozy?)
śniedać – jeść śniadanie
śrubstag – imadło
świeżynka – świeża pieczeń wykonana zaraz po uboju prosiaka

T
taborek – taboret
tako – w ten sposób
taksowka – nazwa każdego samochodu osobowego, nie koniecznie taxi
taskać – nieść
temu – dlatego
ten – ten pomarańcz – ta pomarańcz, ten winogron – ta winogron
terperda, torpeda – mały pociąg osobowy złożony z dwóch jednostek
telepać się – trząść się, ale dziś telepejszen – ale dziś zimno
toczka – głośnik zakładowego radia
tok – bateria
tołkować – tłumaczyć, bez tołku – bez sensu, bez pomyślunku, nietołkowny – nie dający sobie wytłumaczyć
tutaj babcia koszyk nosiła – „gest kozakiewicza”, tu się zgina…
trafić na chanajki – przed wojną dzielnica znana z pośledniejszych pań lekkiego prowadzenia
turza (czyt. tur-za) – boli

U
uchażor – starający się o rękę panny
uczycielka – nauczycielka
ugotujem – ugotujemy
ukatrupić, zakatrupić – zabić
unaj, undzi – tam
ulnik – babka ziemniaczana
upioką – upieką
upioke – upiekę

W
wajcha – dźwignia
walonki – obuwie z filcu na mróz i śnieg
wała – takiego wała – „gest kozakiewicza”, tu się zgina…
watacha, wataszka – grupa, gromada
wchodziny – parapetówka
wcinać – jeść
wentroba – wątroba
wieczera – kolacja
wieczerać – jeść kolację
wiernusa – zawrócić się
wiszczeć – piszczeć, krzyczeć
wiuga – zawieja
włanczać, wyłanczać – włączyć, wyłączyć
wołoczebne – prezent od matki chrzestnej
wredota – o osobie wrednej
wrzaskun – awanturnik, pieniacz, także głośno krzyczące dziecko
wsio -wszystko
wycierucha – kobieta bez zasad
wycug – dożywotnie, utrzymanie
wyczmuchać – przewietrzyć
wygrużać – wywalać, usuwać
wykipiło – wykipiało
wyskipło – wykipiało
wyrko – łóżko
wzion – zabrał

Z
za biezdurno – za nic, za darmo
za frajer – za nic, za darmo
za im – za nim
zaciągnąć się – zagłodzić, brak apetytu
zadawać – dać
zaidrosny – zazdrosny
zajedno – wszystko jedno, to samo
zajzajer – kwas, coś bardzo kwaśnego
zakluczyć – zamknąć
zakolegować – zaprzyjaźnić
zalatywać do kogoś – wejść do kogoś na chwilkę
zamaniło – zachciało się
zapalić – włączyć (np. światło, telewizor)
zapluszczyć oczęta – zamknąć oczy
zapojka – napój do zapijania alkoholu
zasynać – zasypiać
zaszpilić – zapiąć na guziki
zawtrakać – jeść
zbuk – zepsute jajko
zdurniał, czy co? – czyżby człowiek ogłupiał, dziwnie się zachowuje
zdym – zdejmij
zgliwiały ser – psujący się twaróg
zeksa – stać na zeksie – stać na czatach, okrzyk „zeksa” służy również jako ostrzeżenie alarmowe
zezwać – wyzwać, nakrzyczeć na kogoś
zieziulka – kukułka
ziomal – rodak, kuzyn
zjechać do domu – wrócić do domu
zołza – o osobie wrednej
zrobić rezultat – policzyć się z kimś, zrobić z kimś lub z czymś porządek
zrobim – zrobimy

Ż
żeb – żeby
żulik – mały chłopczyk
żywina – trzoda
żywiuszczyj – żywotny